تبادل
لینک هوشمند
دو دهه از اوج‌گیری « موسیقی زیرزمینی » در کشورهای مختلف جهان می‌گذرد و امروز این جریان خزنده فرهنگی و اجتماعی را می‌توان از مصادیق ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی در جوامع بشری به حساب آورد .
به گزارش باشگاه خبرنگاران به نقل از ندای انقلاب کارکرد موسیقی زیرزمینی حتی در کشورهای غربی که بی‌بندوباری در آنها نهادینه شده است ، اثرات ویرانگر و زیانباری را به همراه داشته است . از این گاه دولت‌ها می‌کوشند موانعی را در مسیر فعالیت این گروه‌های مخرب فرهنگی ، اجتماعی ایجاد کنند .
به طور کلی این نوع موسیقی با توجه به منشا شکل‌گیری ، عناصر فعال در آن و منابع مالی ، شخصیت گردانندگان ، فرهنگ حاکم بر گروه‌ها و کارکرد آنها در سطح جامعه آسیب‌های متعددی برای جوامع را در پی دارد و بالطبع پیامدهای منفی و البته گسترده دیگری را به صورت پیوسته به همراه خواهد داشت .
بدیهی است در شرایطی که این جریان مخرب فرهنگی برای کشورهای غربی نیز مساله‌آفرین به شمار می‌آید در کشورهای اسلامی و به ویژه ایران می‌تواند اثری به مراتب زیان‌بارتر را به همراه داشته باشد .
در زیر به مراحل شکل‌گیری و کارکرد موسیقی زیرزمینی پرداخته‌ایم .
الف) چیستی موسیقی زیرزمینی
بررسی‌ها نشان می دهد که تعاریف و برداشت‌های متفاوت و بعضاً متضادی درباره موسیقی زیرزمینی در کشور ما ارائه شده است . از این رو ابتدا در این بخش به معرفی دقیق این مقوله ضد فرهنگی می‌پردازیم .
۱) موسیقی غیرمجاز
موسیقی « غیرمجاز » به دلیل عدم دریافت مجوز از مراجع ذی‌صلاح در شرایطی غیراستاندارد ، غیرقانونی و یا غیراخلاقی تهیه و تدوین شده و به عنوان یک محصول از موسیقی زیرزمینی معرفی می‌شود .
حال آنکه تعریفی که در بخش معرفی موسیقی زیرزمینی خواهد آمد نشان می‌دهد که تفاوت فاحشی بین دو واژه « غیرمجاز » و « زیرزمینی » وجود دارد ، به عبارت دیگر تمامی موسیقی‌های زیرزمینی ، غیرمجاز هستند اما تمامی موسیقی های غیرمجاز در حیطه آثار زیرزمینی به شمار نمی‌آیند .
از جمله خوانندگان کنونی داخل کشور می‌توان به افرادی اشاره کرد که مدتی فعالیت غیرمجاز داشته اند مانند « محسن چاوشی » ، « رضا صادقی » ، « بنیامین بهادری » و « مجتبی کبیری » و ... که به دلایل متعدد که از جمله عمده‌ترین آنها عدم دریافت مجوز فعالیت از سوی ارشاد می‌باشد به این نوع موسیقی گرایش داشته‌اند .
با مروری بر آثار این خوانندگان می‌توان دریافت که علی‌رغم وجود برخی آسیب‌ها به ویژه « طرب انگیزی » و ... موسیقی غیرمجاز مجموعه‌ای از آثاری است که علی‌رغم تلاش برای ارائه ابداعات و به اصطلاح نوآوری‌ها ، از همان سبک‌های به اصطلاح عرفی پیروی می‌کند .
نکته قابل تامل این که برخی به خطا این‌گونه آثار را که در قالب کلیپ ، تراکت صوتی و ... ارائه می‌شود یک موسیقی زیرزمینی به شمار می‌آورند .
از جمله این موسیقی‌های غیر مجاز می توان به انبوه کلیپ‌هایی که در داخل کشور و در استودیوهای غیرقانونی ساخته شده و بعضا در اختیار شبکه‌های ماهواره‌ای از جمله « مهاجر تی‌وی » و یا « ایران موزیک » قرار میگیرد اشاره کرد .
با یک برآورد اجمالی از میزان هزینه و سرمایه‌گذاری مالی برای تولید این آثار می‌توان نوشت :
« تولید این آثار معمولا ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان هزینه دربردارد و با پرداخت مبلغی نزدیک به ۱ میلیون تومان ۳ تا ۵ مرتبه از شبکه مهاجر پخش می‌شود . البته اغلب این کلیپ‌ها برای کسب شهرت در اختیار نمایندگی‌های این شبکه قرار می گیرد . »
۲) موسیقی زیرزمینی
موسیقی زیرزمینی عنوانی است که ابتدا در انگلیس و سپس در آمریکا به عنوان « نوعی از موسیقی که همراه با سبک و روشی از زندگی است » مطرح شد و اکنون به شکلی خاص و نامتعارف ارائه می‌شود .
در واقع موسیقی زیرزمینی نحله‌ای فرهنگی و اجتماعی است (بخوانید ضدفرهنگ و ضداجتماع) که نوع خاصی از زندگی را به اقشار مختلف به ویژه نوجوانان و جوانان عرضه می‌کند :
در این موسیقی ویژگی‌های یک زندگی عبارتند از :
۱) شیوة زندگی به سبک فراآمریکایی ، یعنی افراط در رعایت ارزش‌های آمریکایی و به طور کلی غرب در زندگی .
۲) دوری‌گزینی از مسائل سیاسی.
۳) پرهیز از موضع‌گیری‌ها درباره رویدادهای مختلف .
۴) برخورد به اصطلاح طنزآمیز با مسائل اجتماعی.
۵) بی‌بند و باری در تمامی عرصه‌های زندگی فردی و اجتماعی.
۶) بیتوجهی به نقش خانواده و به ویژه والدین.
۷) گرایش مفرط به عشق نه به معنای واقعی بلکه به معنای نازل و مبتذل روابط جنسی .
۸) گرایش به مواد‌مخدر از جمله سیگار به هر میزان ممکن.
۹) استفاده از کافی‌شاپ و پارتی‌های شبانه به عنوان تفریح، کانون تجمع و ...
۱۰) بیتوجهی به مسائل اقتصادی خانواده و جامعه.
۱۱) گوشه‌گیری و انزوا طلبی در روابط فردی و اجتماعی .
البته می‌توان گفت که موسیقی زیرزمینی و زندگی زیرزمینی یعنی تبعیت از الگوی « رپ » برای زندگی فردی و تعاملات اجتماعی .
فعالان این بخش از موسیقی آهنگ‌های خود را مخفیانه تولید میکنند و عامدانه عبارات و عناوینی نامانوس را در ریتم‌ها به کار می‌گیرند تا هیچ دولتی و یا مرجعی رسمی « نتواند » به این‌گونه آثار مجوز فعالیت و یا فروش را به صورت قانونی اعطا کند و به تعبیر دیگر ارائه‌کنندگان این نمونه آثار عامدانه از رسانه‌ای شدن پرهیز دارند .
گروهی از صاحب‌نظران و کارشناسان نیز بر این باورند که عبارت موسیقی زیرزمینی به تبعیت از تقسیم‌بندی اقتصادی فیلسوف مکتب فرانکفورت « تئودور آدورنو » این‌گونه نامگذاری شده‌است .
بررسی دقیق‌تر پیرامون این مقوله ضدفرهنگی در عرصه موسیقی نشان می‌دهد که در واقع موسیقی زیرزمینی ابزاری است برای حیات بخشیدن دوباره به یک گروه مطرود به نام « رپ » این گروه بار دیگر به مدد جذابیت‌های کاذب موسیقی زیرزمینی مجال تبلیغی یافته و ضدارزش‌های آن پس از تبلیغ در آمریکا و اروپا در سرزمین‌های اسلامی نیز منتشر می‌شود .
نکته بسیار قابل تامل این که دور جدید تبلیغی درباره محتوای بسیار مخرب « رپ » در این بخش موسیقی آغاز شده‌است .
پیش از این نیز عمده تحرک این گروه در کشور ایران در بخش سطحی و تقلید و تبعیت از « مد لباس » و « مو » خلاصه می‌شد و اما اکنون با توجه به بررسی عملکرد گروه‌های موسیقی زیرزمینی روند ترویج محتوای « رپ » دقیقاً قابل مشاهده و ارزیابی است .
ب) علل شکل‌گیری
علل و عوامل مشترکی که منجر به پیدایش و گسترش موسیقی زیرزمینی در اقصی نقاط کشور شده است ، به شرح ذیل دسته‌بندی می‌شود :
۱) پیشرفت فنی ابزارهای مورد نیاز
ضبط یک فایل صوتی موسیقی در داخل کشور تا دو دهه گذشته بسیار پرهزینه بود . همچنین تعداد متخصصین ضبط و تنظیم آهنگ‌های رپ و نظیر آنها به اندازه تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید ، اما پس از طی مدت زمانی کوتاه با فراگیر شدن استفاده از سیستم رایانه و تولید انبوه و فروش نرم‌افزارها و سخت افزارهای ضبط « صوت » رایانه‌ای ، تهیه چندین ساعت برنامه برای هر فرد غیرحرفه‌ای به کاری سهل و بسیار آسان تبدیل شده‌است .
به عبارت دیگر نه تنها امکان ضبط صدا و موسیقی از طریق رایانه فراهم شده بلکه با مبالغ بسیار اندک نرم‌افزارهای کاملاً حرفه‌ای آهنگ‌سازی همانند سایر کشورها به بازار ایران آمده و تاثیر بسزایی در بسط و گسترش موسیقی زیرزمینی به همراه داشته‌است .
۲) جاذبه‌های مجازی
به طور کلی جاذبه‌های این نوع موسیقی شامل موارد ذیل است :
الف) نوعی بی‌مسئولیتی را ترویج می‌کند
ب) هیجان‌زا و محرک است
ج) تحریک‌کننده جنسی است
ه) ساده و قابل فهم است
و) از لغات روزمره استفاده می‌کند
ز) خواندن اشعار به زبان محاوره‌‌ای
د) ویژگی‌های عشقی دوره نوجوانی را دارد
۳) نوع برخورد دستگاه‌های مسئول
یکی دیگر از عوامل شکل‌گیری این جریان در داخل و خارج از کشور شیوه برخورد دستگاه‌ها و مسئولان فرهنگی با گروه‌های فعال زیرزمینی است .
در برخی موارد تعلل دستگاه‌های متولی امر فرهنگ ، عامل شکل‌گیری گروه‌هاست که اهم آنها شامل موارد ذیل است :
الف) پرهیز از انجام مطالعه و پژوهش کاربردی با توجه به مقتضیات جامعه
ب) عدم شناخت کافی از ماهیت ، ابعاد و عملکرد گروه‌های موسیقی زیرزمینی
ج) عدم برخورد مقتضی با عوامل ترویج دهنده و چهره‌های شناخته شده و مطرح آنها
د) عدم سازماندهی ، آموزش و ساماندهی علاقمندان و یا اداره‌کنندگان این گروه‌ها
۴) الگوها و سوابق ذهنی مخاطبین
الگوهای اجتماعی نقش به سزایی در بر جای گذاردن آثار بلندمدت در ذهن آحاد مخاطبین جامعه داشته و در بخشهای متعدد عاملی برای پیروی برخی از افراد هستند .
اما نقش الگوها در فراگیری موسیقی زیرزمینی به این‌گونه بوده که فرد در راه رسیدن به الگوی خود ـ که می‌تواند اعم از یک خواننده و یا نوازنده باشد ـ تمامی تلاش خود را به کار می‌بندد تا سبک و سیاق وی را ارائه دهد .
به عنوان مثال می‌توان از گروه « تهدید » نام برد که به پیروی از سبک « شادمهر عقیلی » شکل گرفت ، تشکیل‌دهندگان تهدید پس از مدتی به ارائه آثار رپ روی آوردند و نمایه‌هایی از آهنگ‌های عقیلی گواهی بر تاثیرپذیری آنهاست .
۵) شهرت طلبی
یکی از عوامل بسیار مهم که به تحریک انگیزه افراد در گرایش به موسیقی زیرزمینی منجر می‌شود ، شهرت چهره‌های غربی این جریان است که به نقل از هواداران باعث رشد مالی و اجتماعی آنها نیز شده‌است .
یکی از افرادی که در شهر مقدس قم به این موسیقی روی آورده « مهرداد شجره » است . وی می کوشد خود را « اِمینم ایران » معرفی کند . اِمینم یکی از خوانندگان غربی است که به فساد و استفاده از مواد مخدر اشتهار دارد .
۶) سودجویی
سودجویی از موسیقی زیرزمینی به شیوه‌های گوناگون شکل میگیرد . در ذیل نمونه‌هایی از آن را می‌خوانید :
الف : فردی به نام « نیما » که هدایت یکی از گروه‌های موسیقی زیرزمینی فارسی زبان در « بروکلین » را بر عهده دارد ، پیراهن‌هایی را با چاپ سیلک و تصاویری از بریده‌هایی از روزنامه‌های قدیمی ، مهرهای دوره مشروطه و ... تهیه می‌کند وبا چند چمدان به محل برگزاری کنسرت‌هایش برده و با قیمت گزافی می‌فروشد .
ب : فروش بلیط به قیمت بسیار گزاف از دیگر روش‌های سودجویی است . به عنوان مثال می‌توان از کنسرت گروه رپ مشهد در سال ۱۳۸۵ و گروه شیطان‌پرست کرج در سال ۱۳۸۶ یاد کرد .
ج : آهنگ‌سازان و تنظیم‌کنندگان فعال این گروه‌ها بابت هر یک از خدمات ذیل هزینه‌های کلانی دریافت میکنند :
۱. تنظیم آهنگ و ضبط آن
۲. اجاره استودیو
۳. واسطه‌گری برای رقاصی و خوانندگی دختران و زنان در محصولات صوتی و تصویری این گروه‌ها
۴. واسطه گری برای معرفی آنها به پارتی‌های شبانه
۵. دریافت هزینه برای درج تبلیغ در ماهواره و یا سایت‌ها
ج) اولین نقطه شروع
نقطه شروع گروه‌های موسیقی زیرزمینی را می‌توان محافل و تجمعات زیر دانست ، یعنی جایی که تعدادی جوان با انگیزه های خاص دور هم جمع می شوند و چون برنامه‌های محتوایی ندارند سریعاً به این‌گونه مسائل جذب می‌شوند :
۱) پارتی‌ها
پارتی‌های شبانه یکی از محمل‌هایی است که شرکت کنندگان با این نوع از
« هرزه‌گویی » ملقب به موسیقی ، آشنا شده و انگیزه فعالیت یا همکاری با آنها را می‌یابند .
در واقع یکی از کانونهای تبلیغاتی نیز برای
این گروه‌ها ، همین مهمانی‌های شبانه است که پس از اجرای هر برنامه‌ای عده‌ای در آن محفل به فکر تشکیل گروهی جدید برای رقابت با گروه قبلی می‌افتند !
۲) مدارس موسیقی
در این نوشتار منظور از مدارس موسیقی مراکزی است که دست‌اندرکاران آموزش موسیقی در کشور هستند ، (اعم از دانشکده‌های موسیقی ، هنرستان‌ها ، آموزشگاه‌های آزاد و ...) تحقیقات میدانی نشان می‌دهد یکی دیگر از نقاط حائز اهمیت در شروع این جریان مخرب فرهنگی این مراکز هستند .
اگرچه ریشه‌یابی این جریان در مدارس موسیقی مستلزم انجام یک پژوهش کامل و همه‌جانبه است اما آنچه دستاورد این تحقیق درخصوص مدارس موسیقی و نقش آن در ترویج موسیقی زیرزمینی است عبارتند از :
الف) گرایش به این نوع موسیقی برای دانش‌پذیران به مثابه یک تمرین است !
ب) شرایط دسترسی اعم از امکانات مالی و معنوی برای این افراد بیشتر از سایر‌اقشار جامعه فراهم است.
ج) اخبار مربوط به انواع موسیقی در این مدارس انتشار می‌یابد .
د) اغلب افراد همسو بوده و همفکری مستحکم‌تری در این رابطه با یکدیگر دارند و در نتیجه مستعد تشکیل گروه‌ها هستند .
ه) برخی مشوقین پنهان در جایگاه مهم و عوامل اجرایی در دستگاه‌های مختلف فرهنگی قرار دارند .
و) رویکرد کلی جوانان به سبک‌های جدید موسیقی و رویگردانی آنها ا ز موسیقی سنتی قابل‌توجه است .
۳) پارک‌ها و بوستان‌ها
پارک‌ها در کنار سایر محل‌های تجمع این‌گونه گروه‌ها مورد توجه قرار دارد و در بیشتر شهرهای کشور یک منطقه از پارک عمومی به عنوان پاتوق ، محل تبادل اخبار ، محل ملاقات خوانندگان جدید و ... تلقی و شناخته می‌شود . همچنان که از پارک‌های لاله ، دانشجو و بوستان گفت‌و‌گو در تهران به عنوان پاتوق این گروه‌ها نام برده می‌شود .
د) عوامل بسط‌دهنده
عمده این موارد شامل :
« شبکه‌های ماهواره‌ای » ، « رسانه‌های ضد انقلاب » ، « انتقال و امکان مراجعه عمومی در اینترنت » است .
۱. ماهواره‌ها
ماهواره‌های فارسی زبان به صورت اعم و شبکه « ایران موزیک » به صورت اخص از عوامل موثر ترویج این نوع موسیقی است . این شبکه با دریافت مبلغی اندک به پخش و یا تبلیغ این نوع آثار می‌پردازد که علاوه بر طرح نام افراد به نوعی برای مشروعیت بخشیدن و حساسیت‌زدایی از این قبیل فعالیت‌ها تلاش می‌کند .
۲. رسانه‌های ضد انقلاب
بسیاری از رسانه‌های نسبتاً پرمخاطب ضدانقلاب تاکنون تلاش بی‌وقفه‌ای را برای تبلیغ و بسط این نوع موسیقی به کار بسته‌اند ، « رادیو زمانه » و « رادیو بی‌بی‌سی » از جمله فعالترین آنها است . اهم اقدامات این دو رسانه شامل موارد ذیل است :
الف) انجام مصاحبه با اغلب خوانندگان و تشکیل دهندگان گروه های موسیقی زیرزمینی و پخش آنها از رادیو .
ب) درج مصاحبه‌های این افراد در سایت‌های اینترنتی وابسته و همسو با خود . (همچنان که برنامه موسیقی شب هفتم رادیو بی‌بی‌سی برای مدت ۲ سال به این موضوع اختصاص یافته‌است و به ترویج این نوع موسیقی می پردازد و تقریبا ۹۰ درصد برنامه به این موضوع اختصاص دارد.)
ج) برگزاری کنسرت و همایش در آمستردام با کمک « بنیاد میراث ایران » و شرکت « بماهنگ » که در این برنامه گروه‌های زیرزمینی فارسی‌زبان از سراسر دنیا با هزینه این‌گونه مجموعه‌ها دعوت شده و به اجرای برنامه می‌پردازند .
در این باره بخشی از یادداشت « بهزاد » از عوامل بی‌بی‌سی که اجرای این‌گونه برنامه‌ها را عهده‌دار بوده‌است ، بخوانید :
« تو سالنی که از لحاظ جفرافیایی جوری بود که حتی تاکسی‌ها هم اشتباهی می‌رفتن و مهمونا تو پیاده‌روها جیباشونو محکم می‌گرفتن ! خلاصه جا از اینجا خلاف‌تر نمی‌شد . اونجا یه کلوپ مردونه قدیمی کارگری سه طبقه بود که شیکش کرده‌بودن . بیشتر اعضای بنیاد آمده بودن و یه کمی هم جوونای لندنی . سالن بیش از ۲۰۰ نفر گنجایش نداشت با این حال ۳۵۰ نفر رزرو کرده بودن . مند بالا بود و یه کمی سرد ! یعنی به بچه‌های روی صحنه حال نمی‌دادن و وقتی که خود منم رفتم که گروه‌ها را معرفی کنم بعد از تا دو شوخی عین سنگ رو یخ با گردن کج اومدم پایین و قرص اعصاب زدم بالا . »
گفتنی است این‌گونه برنامه‌های مبتذل با پوشش خبری بسیار وسیعی از سوی بی‌بی‌سی و رادیو زمانه انعکاس می‌یابد .
د) درج تصاویر متعدد از عناصر اجرای موسیقی زیرزمینی داخل و خارج کشور
ه) اعلام برنامه‌های این گروه‌ها از طریق رادیو
و) انعکاس خبر بازداشت اعضای گروه‌های مذکور به منظور جلب حمایت عمومی ا ز آنان
ز) ارائه تصویری عادی ا ز اعمال خلاف اخلاق ، شرع ، قانون و ... این گروه‌ها نظیر فحاشی ، طرح مسائل جنسی و ...
ح) معرفی سایت‌های رپ و موسیقی که به صورت « زیرزمینی » راه‌اندازی شده و فعالیت دارند .
۳) استقبال عمومی در اینترنت
شبکه جهانی اینترنت نیز از جمله ابزارهایی است که از سوی عوامل آشکار و پنهان جریان موسیقی زیرزمینی برای بسط و گسترش این نوع موسیقی به خدمت گرفته شده‌است . این ابزار فرصت‌هایی را برای آنان ایجاد می‌کند :
الف) فراهم آوردن امکان دسترسی سریع و رایگان افراد مختلف برای دریافت فایل‌های صوتی و تصویری .
نظرات شما عزیزان:
وبلاگ برتر در تاپ بلاگر
